Her yaş/cinsiyette ve konumda stres olduğuna göre, yaşadığımız sürece, hepimiz strese maruz kalacağız. Öyleyse yapılacak en akıllıca iş, stresi doğal ve kaçınılmaz kabul ederek, dayanıklılığımızı artırmak ve stresle başa çıkarak, yaşamdan haz almaya, üretmeye ve paylaşmaya devam etmek. Peki ama nasıl? İşte “Stresinizi Sevin” bu konuda bir başucu kitabı olarak size yardımcı oluyor. Stresli mesleklere sahip kişilerle yapılmış söyleşilerin ve strese yönelik son bilimsel gelişmelerin yer aldığı kitapta yüzlerce sorunun yanıtını bulacaksınız.
Stres, Korku, Anksiyete (Kaygı) Arasındaki Farklar ve Çatışmalar: Korku, anksiyete, stres kimi belirtileri birbirine benzemekle birlikte, birbirinden çok farklıdır. Her biri için “hastalıklı” hale gelmiş olma aşaması da farklıdır.
Stres Ne Demektir? Stres Anında Vücutta Neler Olur?: Stres acıkmak gibi çok basit bir nedenden oluşabildiği gibi fiziksel olarak yaşamını tehdit altında hissetmeye bağlı daha ciddi pek çok nedenden oluşabilir. Stres doğaldır, sorun olan nokta, stresin sıklığı, yoğunluğu ve kişi için taşıdığı öneme göre “kişinin doğalı”nın üstünde bir denge bozulmasına yol açması halidir. Ve gündelik yaşamdaki pek çok “şey” stres yaratabilir.
Stres Tipleri: Stres her yaş ve kişi için kaçınılmazdır. Sorun, ölüm gibi akut ve yoğun stres yahut sürekli olarak performans kaygısı yaşama gibi kronikleşmiş, bireyin üstesinden bir türlü gelemediği durumlardır. Herhangi bir stres yaratan durumdan sonra, üzerinden süre geçmesine rağmen, hala o stres yeniden olacakmış/oluyormuş gibi yaşamak psikolojik bir soruna işaret edebilir. Mutlaka yardım alınmalıdır.
Stres Durumunda Psikolojik Yapıda Olanlar: Stresi kötülemeden önce, stresinizin negatif mi pozitif mi belirtiler kısmına girdiğine yönelik farkındalık geliştirmeniz gerekir. Çünkü bu farkındalık yaratıcı kişiliği açığa çıkarmak ve yaratıcı ve de kalıcı çözümlere ulaşmakta da şarttır. Çözümden uzak düşünce ve tutumları bırakalım, mutluluk verecek ve huzuru getirecek adımlarla yol alalım.
Stres Ne Zaman Gerçek Bir Sorundur?: Stres oluşturmada gündelik sıkıntılar da en az travmatik olaylar kadar etkilidir. Bu etkinin fiziksel ve ruhsal sağlık üzerinde yaratacağı etki, stres yaratan durum kadar, o durumun kişi için taşıdığı anlama da bağlıdır. Aynı zamanda bireyin strese dayanıklılığına, sosyal ilişkileri, sorun çözme becerileri ve kendine güven ve olayların yaşandığı esnada yaşadığı hoş olaylar yahut negatif olaylar da etki etmektedir.
Stres doğal olmanın ötesinde, kişilik özellikleri, esneklik, yaşama sevinci gibi faktörlere bağlı olarak, psikolojik sağlamlık da varsa, ne sorun ne de hastalık doğurur. Ama tam tersine, stresi destekleyici kişilik özelliklerine/tutum ve davranışlara sahip olmak stres düzeyini artırdığı gibi, kalp, migren, mide gibi çok çeşitli hastalıklara da yol açabilmektedir. “Benim kişiliğim bu? Böyle yaratılmışım” sadece bir bahanedir. Stresle başa çıkmada negatif yönde etki eden kişilik özellikleri, tutum ve davranışlar kader değildir. Psikolojik sağlamlık öğrenilerek geliştirilebilecek özelliklerdendir.
Stres Tepkisinin Maliyeti Nedir? Ne Kadardır? Ödememe Yolu Var Mıdır?: Stres tepkisinin maliyeti; insan hayatıdır. Değiştirilemez ve yok edilemez bir gerçek olan stresle başa çıkmak ve hayat ile bedel ödememek için; stres zihniyetini pozitif yönde değiştirmek, bunun için de öncelikle farkındalık geliştirmek gerekir. Farkındalık stresi, algıları ve hatta davranışa neden olan hormonları yönetme becerisi geliştirilmesini ve hatta hastalanmamayı sağlar.
Stres Tepkisinin Faydaları: Hayattaki her şey gibi stresin de iyi ve kötü tarafları vardır. Farkındalığı artırarak, stresi faydaya çevirmek mümkündür. Bunun için kendinizi iyi tanımanın yanı sıra, “her şeyle başa çıkabilirim” havasından kurtulup, stresin artık kontrol edilemediği, fayda değil zarar getirdiği noktada psikologlar ve psikiyatrlardan yardım almayı bilmek gerekir.
Stresten Boğulmadan Sorun Nasıl Çözülür?: Genetik yatkınlık, aile ve aile kültürü, hatta öğrenmeler ve negatif deneyimler dahi, “kader” değildir! Tüm faktörlerde olduğu gibi stresi algılayış/hissediş ve reaksiyon vermeye etki eden genetik yatkınlık vb. de, zihnin doğru kullanımı ile etkisiz hale getirilebilir.
İşyeri Stresi: Stres durumu ile karşılaştığınızda aşağıdaki koşullara zaten sahipseniz biliniz ki, dayanıklılığınız daha yüksek demektir.
* Aile, eş, sevgili ile uyumlu ilişkiler
* Paylaşımcı sosyal ilişkiler
* Bir projeyi, işi hedeflenen şekilde bitirmek
* Sosyal faaliyetlere (yemek, seyahat, sinema, konser) katılabilmek
* Mutluluk veren bir eve / ev düzenine sahip olmak
* Arzu edilen ve beğenilen fiziksel özelliklere sahip olmak
* Kariyer ve özel hayat dengesini kurabilmek
Stresle Mücadelede Sihirli Formüller:
Sırtınızdaki yükleri tartın: Taşıyabileceğiniz yükleri belirleyin. Gereksiz iş yükünü almayın.
Risk ve belirsizlik arasındaki farkı bilin: Kişilik özelliğiniz gibi kaldırabileceğiniz riskleri alın. Belirsizlik herkes için kötüdür.
“Bilindik kötü, bilinmedik kötüden iyidir” düşüncesi bazen yanlıştır: Kötü gideni bırakmaktan korkmayın. Bazen vazgeçmek kazanmaktır.
İlk izlenim tuzağından uzak durun ama kullanın: Başkaları sizi ilk izlenime göre değerlendiriyorsa, olduğunuz ama aynı zamanda olmak istediğiniz gibi olun ki, öyle değerlendirilin. Diğerlerinin bu kuralı bilmeyeceğini ve/veya önemsemeyebileceğini baştan kabul ederek, siz ilk izlenimlerinize göre insanları değerlendirmeyin.
Kişiselleştirmeyin: Kendinize sorun: “Herkese mi böyle kötü davranıyor yoksa size mi?” Çünkü cevabınıza bağlı olarak aksiyon almanız stresi baştan düşürür.
Enerji hırsızlarından uzak durun: Sadece başkaları değil, siz de kızmak, öfkelenmek vb. olumsuz duygularla kendi enerjinizi çalabilirsiniz. Siz hırsız mısınız?
Başarısızlıklardan, başarılara göre daha çok şey öğrenilir. Bakmasını bilirseniz: Ağlanıp durmayın! Neden başaramadığınızı sorun, anlayın, devam edin.
Acil ve önemliyi ayırt edin: Karar yorgunluğuna düşmeyin. Her şeyi aynı anda karar vermeye ve çözmeye çalışmayın.
Beklentilerinizi gözden geçirin: Gerçekçi olun. Öğrenilmiş çaresizliğe düşmemek için, gerçekleşebilir hedefler koyun, bunlara ulaşmak için plan yapın. Adımları ve tarihleri belirleyin ve ilerleyin. Gerçekçi olmak sizi karamsar ya da korkak yapmaz, güçlü kılar.
Kendinize verdiğiniz zararı belirleyin: Hız yapmak da kendine zarar vermektir, abartılı yemek yemek, sigara, alkol almak da. Kıvırmayın, görün.
Hayır demesini bilin: Ki, zamanı doğru şekilde yönetip zaman baskısı stresinden kaçının.
Genellemelerden kaçının: Hayır, kötü şeyler hep sizin başınıza gelmiyor.
Beklemek ve durmak yerine gitmeyi ve mücadele etmeyi seçin: Durmak, yakınmak akılsızlık ve güçsüzlüktür. Seçiminizi yapın, bedeli ödeyin, hareket edin.
Batık maliyet hesabı: Herhangi bir şeyi, ilişkiyi/projeyi adı her neyse onu sürdürüp sürdürmeyeceğinize karar verirken harcadığınız zamanı, emeği, parayı değil, sonucun size mutluluk ve huzur verip vermeyeceğini düşünün.
Rastlantının varlığı: Akıllı insanlar şansa, rastlantıya, tesadüfe değil, tüm bunlardan sonra yapacakları seçimlere ve kararlara güvenirler.
Duygu odaklı değil, sorun odaklı hareket edin: Duygularla başa çıkıp yönetmeye çalışmak yerine, soruna odaklanın ve onu çözün.
Dayanıklılık geliştirin: İyimser olun. Sosyal becerileriniz ve çevrenizi geliştirin. Yakın/samimi ilişkiler kurup, kıymetini bilin. Gelecekle ilgili umut dolu olun ama gerçekçi düşünmeden uzaklaşmayın. Başkaları ve dertleri ile ilgilenin. Sosyal sorumluluklar edinin. Ne çıtkırıldım olun, ne de duygusal görünmek için odunlaşın. Sarılmak, oksitasin salgılattırır ve iyi hissettirir.
Sorunun geçmesini/bitmesini beklemeyin, kararlı doğru adımlar atın: Anlık değil, geniş zaman diliminden bakarak, amaçlar ve hedefler belirleyerek soruna bakmasını öğrenin.
Stres haritanızı çıkarın ve onu uygulayın: Sizi geren ne varsa yazın. Çözümleri patika haline getirin. Zaman sınırları belirleyerek levhaları asın. Amaçlarınızı finale yerleştirin ve ilerleyin.
| Yazar: | Jülide Sevim |
| Yayınevi: | Remzi Kitabevi |