Bir traktör fabrikasında günlük çıkış kapasitesi yüz traktördü. Kapasiteyi artırmak üzere yapılan araştırmalar sonucunda ortaya çıkan çalışma hem çok yönlü olmalıydı, hem verimi artırmalıydı, hem gelişime açık olmalıydı, hem de işçi ve toplum yararı gütmeliydi. Uzmanlar gün boyu üretimi izlediler. Daha sonra şöyle bir karara vardılar; traktörler tamamen banttan geçiyordu. Başta motor blokları banda konuyor, daha sonra diğer binlerce parça vidalarla birbirine bağlanıyordu. Önce ortaya motor çıkıyor, sonra dış kaporta aksamları birbirine bağlanarak elektrikli bölümler birleştiriliyor ve sonucunda traktör oluşuyor, böylece de otoparktaki yerini alıyordu.
Bu aşamalarda bakmışlar ki birçok işçinin yanında içi vida dolu birer kova bulunuyor. Sabah vida dolu olan kova akşama doğru boşalıyor. Böyle olunca sabahları kova doluyken işçi eğilmeden vidaları traktöre takıyor ama akşama doğru kova boşalmaya başlayınca vidalar kovanın at kısmında kaldığı için işçi eğilerek almak zorunda kalıyor. Bu da işçinin hem zamanını alıyor hem de belini ağrıtarak rahatsızlık veriyor. İşçinin daha çok mola vermek zorunda kalmasına ve verimliliğin düşmesine neden oluyor.
Uzmanlar düşünmüşler ve bu vida dolu kovanın altına bir yay sistemi koymuşlar. Vidalar azaldıkça kova hafifliyor ve vidalar yükseliyor. İşçiler eğilmek zorunda kalmıyor. Böylelikle fazla yorulmuyorlar, daha çok mola kullanarak zaman kaybetmiyorlar. Daha çok vida takıp daha hızlı üretim yapıyorlar. Akşam olunca sonuç değerlendirmesinde bakmışlar ki fabrikada imal edilen traktör sayısı yüzden yüz ikiye çıkmış. Böylelikle hem ekonomiye katkı sağlanmış, hem patronun cebine daha çok para girmiş, hem de işçi sağlığı ön plana çıkmış. İşçi kısa sürede emekli olmak zorunda kalmamış. İşte gerçek verimlilik, gerçek inovasyon ve toplum sağlığı budur.
Kaynak: İsmail Hakkı Dokuzlu, Birlikten Kuvvet Doğuran Başkan: Yaşamı, Anıları, Tanıklıkları, Cinius Yayınları, Ağustos 2015.